Năng lượng là cuộc sống! Quan điểm này hoàn toàn đúng đắn và hữu ích trong mọi hoàn cảnh. Chúng ta thậm chí còn suy nghĩ rằng: càng nhiều năng lượng càng tốt.

Tuy nhiên, cũng giống như những hiện tượng tự nhiên khác, sự dư thừa năng lượng là không tốt. Năng lượng trong tự nhiên có khả năng tiêu tan đặc biệt khiến chúng ta gần như không thể nhận thấy sự dư thừa của nó. Chỉ có một số trường hợp ngoại lệ hiếm hoi gặp khó khăn trong việc tiêu tán năng lượng hoặc hoàn toàn không thể tiêu tán nó.

Hiện tượng tương tự sẽ xảy ra với cơ thể nếu chúng ta thường xuyên ăn uống quá nhiều. Calories, hay năng lượng, được đưa rất nhiều vào cơ thể cùng với thức ăn. Nhưng chúng ta không thể tiêu thụ lượng dư đó bởi lối sống và những thói quen sinh hoạt cũ. Theo thời gian, những năng lượng dư thừa này sẽ bắt đầu gây hại cho sức khỏe.

Calories là lượng năng lượng hay chính xác hơn là nhiệt lượng cần thiết để làm nóng một gram nước lên một độ C. Đây là đơn vị năng lượng cổ xưa và ít được sử dụng. Trong vật lý, từ lâu nó đã được thay thế bằng một đơn vị tiêu chuẩn – joule. Nhưng trong khoa học về dinh dưỡng, đơn vị calories vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay.

Chính xác hơn là khi nói về giá trị năng lượng của thực phẩm, chúng ta thường không dùng đơn vị calories, mà một đơn vị đo lường lớn hơn – kilocalories. Trên nhãn các thực phẩm, chúng được ghi là kcal, và mỗi kilocalorie tương đương với 1000 calories. Cũng giống như một kilogram là 1000 gram vậy.

Kilocalories là năng lượng từ thực phẩm mà cơ thể chúng ta có thể sử dụng cho hoạt động cuộc sống.

Lấy ví dụ một chiếc bánh eclair với nhân kem chứa 890 kilocalories.

100 calories là đủ để đun sôi 1 gram nước đá. Như vậy, năng lượng có trong chiếc bánh này đủ để đun sôi gần 9 lít nước. Và không chỉ đun sôi, mà đưa từ mức không độ đến điểm sôi!

Hãy thử làm điều này trên bếp nhà bạn: đổ 9 lít nước đá vào nồi và đợi cho đến khi nó sôi. Sẽ tốt hơn nữa nếu bạn có thể tới gần chiếc đồng hồ tính điện và theo dõi các con số. Đó chính là 890 kilocalories từ một chiếc bánh eclair vô hại!

Cường độ năng lượng và nguyên tắc tích trữ năng lượng ở thực phẩm không khác nhiều so với các chất mang năng lượng tự nhiên. Khi đốt 100 gram than, trung bình sẽ sản xuất ra 2,5 triệu joules (tức là 2500 kilojoules). Khi được chuyển đổi thành kilocalories, con số này là khoảng 620 kilocalories – ít hơn lượng năng lượng có trong một chiếc eclair!

Không có gì đáng ngạc nhiên khi cả dầu và than đều là sản phẩm phân hủy của thực vật và động vật cổ đại. Thức ăn của chúng ta cũng chính là thực vật và động vật nhưng chưa bị phân hủy.

Cả dầu, than, và thức ăn của chúng ta đều nhận được năng lượng từ cùng một nguồn khổng lồ là mặt trời. Loài thực vật đã học cách dự trữ nó vô cùng hiệu quả, hơn hẳn hiệu suất chuyển đổi năng lượng của pin mặt trời hiện đại nhất gần chục lần!

Với sự trợ giúp của năng lượng mặt trời lấy trong nước và carbon dioxide, thực vật đã tổng hợp được glucose – nguồn năng lượng sinh học lý tưởng. Từ các sản phẩm chuyển hóa glucose tổng hợp nên protein, chất béo, cũng như các polysacarit phức tạp (cellulose, pectin, lignin, v.v.) tạo nên bộ khung thực vật. Các thực phẩm chứa năng lượng dự trữ này được đưa vào chuỗi thức ăn, đầu tiên là động vật ăn cỏ, sau đó đến động vật ăn thịt, bao gồm cả con người.

Và cuối cùng, khi chuỗi thức ăn bị phá vỡ và đi vào lõi trái đất, trong điều kiện nhất định, chúng có thể biến thành nguồn năng lượng hóa thạch.

Khái niệm trao đổi chất cơ bản sẽ giúp chúng ta tính toán được mức năng lượng tối thiểu cần cho cuộc sống. Đây là năng lượng chúng ta sẽ tiêu tốn khi nằm cả ngày lẫn đêm ở nhiệt độ phòng mà không di chuyển, không ăn uống và ở trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh.

Hãy tưởng tượng một thiết bị sưởi phải duy trì liên tục nhiệt độ của vật thể nặng 70-80 kg ở mức cao hơn 10-15 độ so với nhiệt độ môi trường. Và một máy bơm bơm khoảng bảy nghìn rưỡi lít chất lỏng (trong trường hợp này là máu) mỗi ngày, và một máy bơm không khí – phổi của chúng ta, hàng ngày lọc 10-15 nghìn lít không khí.

Do đó, tùy thuộc vào chiều cao, cân nặng và thành phần cơ thể, cần có khoảng 1300-1800 kilocalories cho việc chuyển hóa cơ bản.

Còn đối với những người ở độ tuổi trung niên có chiều cao trung bình và khối lượng cơ bắp nhỏ, nghĩa là, đối với đa số mọi người, cơ thể chỉ cần1400-1500 calories thôi!

1300-1800 kilocalories cần thiết để duy trì hoạt động sống không phải là con số quá nhỏ. Nhưng ví dụ về 20 lít nước đá thì chúng ta thường không nghĩ tới. Thay vào đó, chúng ta sẽ bắt đầu đau đầu với câu hỏi: "Làm sao một chiếc bánh nhỏ và thanh sôcôla lại có thể đáp ứng nhiều hơn mức năng lượng cần thiết cho tất cả các chức năng sống?! Ngày nay không được ăn bất cứ thứ gì nữa sao?!"

Để hiểu lý do vì sao con người hiện đại lại rơi vào hoàn cảnh này, chúng ta cần phải hiểu: vấn đề không phải là chúng ta chỉ cần có 1500 calories. Vấn đề là ở chỗ lượng năng lượng có trong thực phẩm đã tăng lên nhiều lần. Và ngày nay, một chiếc eclair nặng 200 gram chứa lượng calories tương đương vài kg thực phẩm của tổ tiên xa xưa của chúng ta.

Chính là nền kinh tế tuyệt vời và hiệu quả năng lượng của cơ thể đã cho phép nhân loại sống đến thời đại thịnh vượng như ngày nay. Đây là kết quả của quá trình chọn lọc tự nhiên vô cùng khắc nghiệt, chỉ những người có khả năng sống sót lâu hơn với lượng thức ăn ít ỏi mới vượt qua được.

Ngày nay, bất cứ lúc nào chúng ta cũng có thể cắn một miếng eclair hoặc thứ gì đó tương tự và ngay lập tức cơ thể được cung cấp năng lượng cho cả nửa ngày. Trong khi con người cổ đại phải tìm kiếm nhiều kg thực phẩm. Hàm lượng calories trung bình có trong hỗn hợp thực phẩm của con người cổ đại tối đa là 800-900 kilocalories mỗi kg. Do đó, để cung cấp đủ năng lượng cho quá trình trao đổi chất cơ bản, hoạt động của cơ liên quan đến việc tìm kiếm thức ăn, cần 3-4 kg thực phẩm như vậy.

Hàng trăm ngàn năm trước, để tìm ra mười hoặc nhiều kg thực phẩm chứa ít calories và ít chất dinh dưỡng là hoàn toàn không thực tế. Vì vậy, những sinh vật có cấu tạo cơ thể chưa hoàn chỉnh hoặc tiêu tốn quá nhiều năng lượng đơn giản sẽ không tồn tại được.

Tuy nhiên, hầu như tất cả các thực phẩm hiện đại đều chứa lượng calories nhiều hơn gấp nhiều lần so với nhu cầu chuyển hóa cơ bản. Sự mất cân bằng năng lượng liên tục không thể tránh khỏi này làm tăng thêm vài kg vào trọng lượng của con người mỗi năm.

Có vài phương án giúp bạn tránh được điều này. Chúng ta có thể tăng cường tiêu thụ năng lượng hoặc chuyển sang sử dụng các thực phẩm ít calories. Hoặc kết hợp cả hai.